Şehirde doğayı aramak
İngiliz sanatçı Richard Bartle “Atlama Taşları” adlı yeni sergisinde, Kadıköy’de karşılaştığı manzaradan esinlenerek oluşturduğu çalışmalara yer veriyor. Bartle, “Kadıköy’de yaptığım işler gezdiğim yerlerin, karşılaştığım hikâyelerin, şehrin ve doğanın iç içe oluşunun bir yansıması” diyor
Collect Gallery yeni sezona, İngiliz sanatçı Richard Bartle’ın kişisel sergisi “Atlama Taşları” (Stepping Stones) ile başlıyor. Sanatçının son dönem çalışmalarından oluşan üç seriyi bir araya getiren sergi, 14 Eylül-10 Ekim 2022 tarihleri arasında Collect Gallery’nin Tophane ve Juma’daki mekânlarında izleyiciyle buluşacak. Sanatçının, Kadıköy’ün insan yapımı kayalık sahili boyunca koşarken karşılaştığı manzaradan esinlenerek oluşturduğu çalışmalar sadece kendi yolculuğunun, kayaların ve sokakların hikâyesini değil, bu kayaların yüzeyine yapılan grafiti şeklindeki muhalif müdahalelerin hikâyesini de anlatıyor. Bartle’ın, İstanbul'da yaşama ve çalışma deneyimi ile Osmanlı ve Pers hanedanlarının minyatür ressamlarının çalışmalarından etkilenerek oluşturduğu büyük ölçekli enstalasyonlarının ana konsepti ise minyatürcülerin yöntem ve stillerine, ayrıca dönemin sanatkarlarına odaklanıyor. İngiltere ve İstanbul'daki stüdyolarında çalışmalarına devam eden Bartle ile sergi öncesi kendisine farklı şekillerde ilham kaynağı olan İstanbul ve Kadıköy’ü konuştuk. Bartle, “30 yılı aşkın bir süredir, insan ve çevre arasındaki gerilimlerden ilham alan sanat yapıyorum. Bununla birlikte, çalışmalarım her zaman hayatı ve doğayı kutlamaya çalıştı ve yaptığım şeyler dünyaya bir tür şifa ve neşe getirmek için tasarlandı.” diyor.
-Ne zamandır İstanbul’da yaşıyorsunuz? Bu şehirle tanışma hikayenizi öğrenebilir miyiz?
Türkiye'ye ilk kez 2006 yılında Datça'ya bir tatil için gelmiştim. Orada tesadüfen bir karşılaşma beni İstanbul'a yönlendirdi ve 2008'de Beyoğlu'ndaki Platform Garanti'de ilk misafir sanatçı programıma katıldım. Daha sonra Mardin Bienali gibi projeler ve İstanbul Bienali'nin etrafındaki yan etkinlikler beni burada daha da köklendirdi. Ancak şu an yaptığım çalışmalarıma ve bu kökleri daha da derinleştirme kararıma ilham veren, 2017 yılında Kadıköy'de Halka Sanat Projesi’nde üç yıla yayılan misafir sanatçı programım ve sergilerim oldu.
-İstanbul’da sizi etkileyen neler oldu?
Beni en çok etkileyen zengin tarih ve kültürdür, ancak Türkiye'yi daha çok sevmemi sağlayan şey insanların cömertlik ve nezaket kapasitesidir. Yaratıcılıkları, sosyal alanla etkileşim biçimleri ve şehrin ve insanların simbiyotik bir durumda yaşaması beni derinden büyüledi ve yaptığım şeylere sürekli ilham verdi.
“YENİ BİR HAYATA BAŞLAMIŞ GİBİYDİM”
-Kadıköy'le ilgili çalışmalarınızda neye odaklanıyorsunuz?
Ben her zaman biraz kâşif oldum. Nereye gidersem gideyim daha geniş bir manzaraya doğru çekiliyorum ve tıpkı kendi şehrim Sheffield'de olduğu gibi, İstanbul'un engebeli topografyası sürekli olarak yeni ve ilham verici manzaralar ortaya çıkarıyor. Ancak, ağaçların ve parkların bol olduğu kendi şehrimin aksine, burada doğayı bulmak daha zor. Bu nedenle hareketli bir şehirde sakin bir yer aramak veya dinlenecek yeşil bir alan bulmak, birincil faktörlerdir.
Pandemi sırasında herkesin tecritte olduğu bir dönemde “yabancı” olduğum için şanslıydım ve dışarı çıkmama izin verildi ve herkesten biraz daha uzağa yürüdüm, koşabildim. Boş sokaklarda dolaşırken doğa, çok daha içten ve canlı görünüyordu. Hayvanlar ve ağaçlar insanlar olmadan yeni bir hayata başlamış gibiydi. O zamandan beri yaptığım işler bu boşluğa ve tanık olduğum insan faaliyetinin izlerine yansıdı. Ayrıca, işi dünyanın katmanları ve dokusuyla ilgili olan bir sanatçı olarak, yaptığım şeyin fizikselliğini besleyen şey İstanbul'un dokunsal ve maddi doğası. Kadıköy'de yaptığım işler bu dokuların, gezdiğim yerlerin, karşılaştığım hikâyelerin, şehrin ve doğanın iç içe oluşunun bir yansıması.
- İstanbul için yaptığınız çalışmalarda ise minyatür sanatının tekniklerini kullanıyorsunuz. Minyatür resimle nasıl tanıştınız?
Minyatür resimle ilk kez 2005 “Royal Academy Exhibition: Turks, a Journey of 1000 Years (Kraliyet Akademisi Sergisi: Türkler, 1000 Yıllık Bir Yolculuk)”ta tanıştım. Eski Osmanlı kütüphanesindeki yazma eserler arasında türün çarpıcı örnekleri vardı, ancak beni en çok etkileyen Mehmet Siyah Kalem'in eserleri oldu. Daha sonra misafir sanatçı programı sırasında, daha fazlasını keşfettikçe, Siyah Kalem'in karakterlerinin ve durumlarının hâlâ şehirde olduğunu ve çevremde yaşadığını fark etmeye başladım. Siyah Kalem'in çalışmaları yaklaşık yirmi yıldır pratiğime ilham kaynağı oldu.
Daha sonra Siyah Kalem'le ilgili araştırmamı yavaş yavaş bitirirken diğer nakkaşlara karşı artan bir ilgi başladı. Bu yüzden, şehrin hikâyesini anlatacak bir yöntem ararken, bu eserlerin kendi kendine yeten doğası ve anlatımı mantıklı bir araç gibi görünüyordu. Bununla birlikte, işleri resimsel olmaktan çok işleme eğilimli bir sanatçı olarak kolay değildi. Yine de daha fazla araştırma, minyatürcülerin eserlerinin tek bir yazar tarafından yapılan kendine özgü parçalar olmaktan ziyade, aslında tüm ekibin çabalarının doruk noktası olduğunu keşfetmeme yol açtı. Çekmeceler, renkçiler ve altın varak uygulayıcıları. Çalışırken uyguladığım süreçlerin temelini bu sınırlama kavramı oluşturdu ve üretimin her aşaması, kompozisyonları oluşturan şekil ve dokuları bulmak için bir keşif yolculuğuna dönüştü.
“SIRADAN OLAN BÜYÜLEYİCİ OLABİLİR”
-Eserlerinizde kent mimarisindeki bozulmaları ve müdahaleleri konu ediniyorsunuz. Siz bir sanatçı olarak bu kenti nasıl yorumluyorsunuz?
Laz müteahhit mimarisi, grafiti ve sokakların bükülüp çatlaması gibi bana ilham veren birçok şeyin buradaki pek çok insan tarafından nefret edildiğinin farkındayım. Yine de benim için, her şeyin belirli bir AB düzenleyici standardına göre homojenleştirildiği modern bir Avrupa şehrinden olmak, insanların gerçek hikâyesini anlatan şehrin kusurları gibi görünüyor. Aynı şekilde, kendi ülkemdeki tarih bir meta hâline geldi – bir tür tema parkı deneyimi! Burada, tarih kelimenin tam anlamıyla her yerde ve sadece yüzeyi kazımanız yeterli ve ortaya çıkar- İnsanların yüzlerinde bulunur, duvarların temelleridir ve dilde çok eski görünen kelimelerle konuşulur.
Yorum, sanat amacıyla yapıldığında öznel bir süreçtir, bir yüzeyi yeniden yaratırken veya bir gerçekle uğraşırken, nihayetinde, kişinin gitmeyi seçtiği yerde, tekinsiz ve düşünmeye ya da yeniden yaratmaya değer şeyler olsa da nesnel olmaya çalışabilirsiniz. Bunlar sanatçının kendi tercihleridir. Sanat aracılığıyla, sanat eserlerim aracılığıyla beni en çok motive eden bu deneyimlerin paylaşılmasıdır. Ama her zaman çalışmalarımda izleyicinin kendi yorumunu bulmasına ve kendi hikâyelerini icat etmesine izin verecek kadar yer olmasını umdum.Buranın ziyaretçisiyim ve bunu kabullenmek benim için özgürleştirici oldu diyerek bitirmekte fayda var. Bu yüzden kendimi şehri masum gözlerden görebildiğim kadar şanslı görüyorum - sıradan olan benim için büyüleyici olabilir, kırılmış olan kutlamaya değer olabilir ve insanların nefret ettiğini sevebilirim. Politikadan habersiz değilim, ya da pembe gözlüklerle bakmıyorum, bilseydim en kötü oryantalist olurdum ama başta da söylediğim gibi, önemli olan şifa ve neşedir.