İstanbul Barosu Çocuk Hakları Merkezi, MESEM uygulamalarına ilişkin iki ayrı rehber hazırladı. Rehberde, çocukların üretim merkezlerinde çalıştırılmasının eğitim hakkını ihlal ettiğine dikkat çekildi

14 Haziran 2025 - 12:27

A ⁺ A^- Yazdır

İstanbul Barosu Çocuk Hakları Merkezi, Mesleki Eğitim Merkezi (MESEM) uygulamaları hakkında hazırladığı iki ayrı rehberle, çocuk işçiliği tehlikesine ve eğitim hakkı ihlallerine dikkat çekti.  “Aileler ve Uygulayıcılar için MESEM Öğrencilerinin Hak Arama Rehberi” ile “MESEM Öğrencileri İçin Hak Rehberi” olmak üzere hazırlanan iki farklı rehberde öğrencilerin yasal hakları, karşılaşılan ihlaller ve başvuru yolları detaylı biçimde açıklandı

ÇOCUK İŞÇİ ÖĞRENCİ Mİ?

Rehberlerde, 18 yaş altındaki herkesin öncelikle “çocuk” olduğu vurgulanarak, MESEM öğrencilerinin eğitim alırken aynı zamanda çalıştırılmasının çocuk işçiliği riski taşıdığı ifade edildi. Öğrencilerin temel görevinin öğrenmek, işyerlerinin ise güvenli ve saygılı ortamda meslek öğretmek olduğu hatırlatıldı.

Baro, MESEM uygulamasının eğitimle ilgisi olmayan üretim temelli bir modele dönüşmemesi gerektiğini belirterek, çocukların meslek değil, doğrudan üretim işçisi gibi çalıştırıldığına dair çok sayıda örneğe dikkat çekti.

YAYGIN HAK İHLALLERİ

Her iki rehberde de MESEM öğrencilerinin karşılaştığı en yaygın hak ihlalleri şu şekilde sıralanıyor:

• Tehlikeli işlerde çalıştırma: Ağır makine, kimyasal madde ya da yüksek sıcaklık gibi riskli ortamlarda çocukların görev alması.
• Meslek öğretmeden çalıştırma: Eğitici içerik sunulmadan yalnızca üretim amacıyla istihdam.
• Ücretsiz ya da eksik ücret: Ödenmesi gereken ücretlerin gecikmeli ya da eksik yatırılması.
• Meslek dışı işler: Temizlik, servis, yük taşıma gibi görevlerin öğrencilere verilmesi.
• Koruyucu ekipman sağlanmaması: İşverenin güvenlik malzemelerini temin etmemesi veya ücret talep etmesi.
• Kötü muamele: Psikolojik baskı, hakaret, fiziksel şiddet ve mobbing.

ÖĞRENCİNİN SOSYAL HAKLARI NELER?

İstanbul Barosu rehberinde, MESEM kapsamındaki öğrencilerin yalnızca iş güvenliği değil, sosyal haklar açısından da korunması gerektiği vurgulanıyor. Öğrencilerin sahip olduğu temel haklar şunlar:

• İzin hakkı: Yılda 1 ay ücretli, 1 ay ücretsiz; ayrıca mazeret durumlarında 1 ay ücretsiz izin hakkı.
• Çalışma süresi: Günde en fazla 8, haftada en fazla 40 saat; gece çalışması yasak.
• Ücret: 9–11. sınıflarda asgari ücretin en az %30’u, 12. sınıfta en az %50’si kadar ödeme zorunluluğu.
• Sigorta: İş kazası ve meslek hastalığı sigortası devlet tarafından (MEB aracılığıyla) yapılmalı.
• Koruyucu ekipman: İşverenler, gerekli tüm koruyucu donanımı ücretsiz sağlamak zorunda.
• İş kazası hakkı: Kaza durumunda ücretli izin, görev yeri değişikliği ve işverence bildirim yükümlülüğü.
• Hastalık ödeneği: İş göremezlik durumunda üçüncü günden itibaren SGK ödemesi alınabilir.

Rehberde, bu hakların uygulanmadığı durumlarda öğrencilerin ya da velilerin hiçbir çekince duymadan ilgili kurumlara başvurmaları gerektiği özellikle vurgulanıyor.

HAK ARAMA YOLLARI

Hak ihlali durumunda çocukların ve ailelerin başvurabileceği yerler arasında şunlar yer alıyor:

• Okul idareleri ve il/ilçe Milli Eğitim Müdürlükleri
• ALO 170 (Çalışma Bakanlığı), ALO 183 (Sosyal Destek Hattı), ALO 112
• CİMER
• Cumhuriyet savcılıkları
• Baroların çocuk hakları merkezleri
• Kamu Denetçiliği Kurumu (KDK – Çocuk birimi)

Baro, rehberlerinde çıraklık sözleşmelerinin bir iş sözleşmesi değil, eğitim amaçlı belge olduğunu hatırlatarak “çocuk emeği istismarı”na dikkat çekiyor. Rehberde, MESEM'in çocuklara uygun hale getirilmesi ve onların üstün yararına öncelik verilmesi gerektiği ifade ediliyor. Rehberlerin sonunda İstanbul Barosu, çocuk emeğinin ekonomik çıkarlar uğruna sömürülmesine karşı uyarıyor ve şu ifadeye yer veriyor:
“Senin hakkın öğrenmek, güvende olmak, saygı görmek ve gelişmek. Unutma, sen bir çocuksun.”

Rehberlere İstanbul Barosu’nun resmi internet sitesinden ulaşılabilir.